Konya Ovası YAS

Ülkemiz tarımı açısından önemli bir yere sahip olan Konya Ovası’nda yapılan tarımın sürdürülebilirliğinin sağlanması ve mevcut yeraltı sularının korunması, günümüz iklim koşulları da göz önünde bulundurulduğunda önemli bir görev haline gelmiştir.

Bu maksatla DSİ 4. (Konya) Bölge Müdürlüğü ile KOP Bölge Kalkınma İdaresi (KOPBKİ) arasında 2016 yılında imzalanan protokol ile “Konya Kapalı Havzası Yeraltı Suyu Potansiyeli ve Geleceğinin Araştırılması Projesi” hayata geçirilmiştir.

Konya Kapalı Havzası Yeraltı Suyu İzleme ve Yönetim Sistemi

Türkiye’nin tahıl ambarı olarak bilinen Konya Kapalı Havzası, ülkemizin tarımında kritik bir rol oynamaktadır ve sulanabilir arazilerinin %13’üne sahiptir. Ancak, bu bölgedeki yeraltı suyu kaynakları bilinçsiz kullanım, iklim değişiklikleri ve yıllık yağış miktarındaki dalgalanmalar nedeniyle giderek azalmaktadır. Son yıllarda, Konya’da gözlemlenen büyük çaplı obruklar, yeraltı sularının hızla tükenmekte olduğunun ve bu kaynakların sürdürülebilir şekilde yönetilmesi gerektiğinin açık bir göstergesidir. Bu bağlamda, Konya Kapalı Havzası Yeraltı Suyu Potansiyeli ve Geleceği Araştırılması Projesi başlatılmıştır. Proje, yeraltı su kaynaklarının verimli yönetimi için yenilikçi teknolojiler ve yerli üretim çözümleri kullanılarak, Konya’daki yeraltı su seviyelerinin anlık olarak izlenmesini, analiz edilmesini ve geleceğe dönük stratejilerin oluşturulmasını sağlamaktadır.Proje çerçevesinde, yeraltı suyu seviyesinin, sıcaklığının ve elektriksel iletkenliğinin (EC) ölçülmesi için özel tasarlanmış, bakım gerektirmeyen tek gövdeli sensörler kullanılmıştır. Bu sensörler, yeraltı su kaynaklarını sürekli izler ve verileri Yerli Üretim Endüstriyel Veri Yönetim Cihazları ile entegre bir şekilde online takip edilmesini sağlar. Bu sensörlerin ölçtüğü üç temel parametre – su seviyesi, sıcaklık ve iletkenlik (EC) – yeraltı suyu yönetimini etkin hale getirir ve verilerin düzenli raporlanmasını, anlık karşılaştırmalı grafiklerle analiz edilmesini mümkün kılar.Konya’daki 122 yeraltı suyu gözlem kuyusuna takılan bu sensörler, GSM hattı üzerinden anlık verileri DSİ Genel Müdürlüğü'ne ileterek merkezi veri tabanına aktarılmaktadır. Bu sayede, yeraltı suyu seviyesindeki değişiklikler, sıcaklık artışları ve suyun tuzluluk seviyesi sürekli olarak izlenebilir. Sistemin sağladığı düşük enerji tüketimi sayesinde, güneş enerjisi sistemleri ile güç sağlanarak çevre dostu bir çözüm sunulmaktadır. Ayrıca, portatif özellikte tasarlanan bu sistemler, gerektiğinde diğer gözlem kuyularına taşınarak veri toplama sürecinin esnekliğini artırmaktadır.2019 yılı itibarıyla tamamlanan sistem, Konya Kapalı Havzası’nda yeraltı suyu kullanımının sürdürülebilirliğini sağlamak için önemli bir adım olmuştur. Bu sistem, su seviyelerindeki değişimlerin su çekimleri ile olan ilişkisini analiz etmeyi, havza içindeki alt havzalar arasındaki su ilişkilerini ortaya koymayı ve genel olarak yeraltı suyu yönetimini daha verimli bir hale getirmeyi hedeflemektedir. Böylece, DSİ ve KOP Bölge Kalkınma İdaresi ile yapılan iş birliği sayesinde, Konya’daki yeraltı suyu kaynaklarının korunması ve verimli kullanımı için geleceğe dönük bir yol haritası oluşturulmaktadır.

Önlemler almak kolaylaşacak

Betonarme portatif kabinler içerisinde korunan ölçüm sitemleri, dışarıdan müdahaleyi minimuma indiriyor. Ayrıca kuyunun kullanılamaz hale gelmesi veya tadilat gerekmesi durumlarında kabinler yerinden kaldırılabilirken, başka bir kuyu üzerine monte edilebiliyor. Dünyanın ilk zirai arazilerini barındıran, ilk zirai ürünlerini yetiştiren yerlerden biri olan Konya Ovası için yeraltı sularının büyük öneme sahip olduğunu söyleyen DSİ Genel Müdürü Mevlüt Aydın, “Konya Kapalı Havzası ve Yukarı Sakarya Alt Havzasındaki yeraltı suyunun karakteristiği, yağışların yeraltı suyuna etkisi, tarımsal sulama nedeniyle ortaya çıkan seviye değişimleri gibi birçok alanda veri sağlayacak olan sistem sayesinde, mevcut durumun ne olduğu ortaya konacak ve geleceğe dönük projeksiyonlar geliştirilecek.” dedi. Her istasyonun verilerinin görüntüleme merkezine anlık olarak iletildiğini, yeraltı suyundaki değişimlerin anlık olarak kayıt altına alındığını söyleyen Aydın, “Sistem uzun yıllar içerisinde bize çok değerli bilgiler sunacak, biz de bu bilgiler ışığında kararlar alacak ve projeler üreteceğiz. Çünkü her damla suyun önemini biliyor ve her damla suyu planlamak istiyoruz.” diyerek sözlerine son verdi.

Projenin Uygulama Aşamaları

1. Aşama Yeraltı Suyu İzleme Sensörlerinin Kurulumu ve Entegrasyonu

Projenin ilk aşamasında, Konya il sınırları içinde yer alan 122 yeraltı suyu gözlem kuyusuna özel olarak tasarlanmış sensörler yerleştirilmiştir. Bu sensörler, su seviyesi, sıcaklık ve elektriksel iletkenlik (EC) değerlerini ölçebilen üç parametreli sensörler olarak geliştirilmiştir. Bu sensörler, suyun seviyesi, sıcaklık durumu ve tuzluluk derecesi gibi önemli parametreleri sürekli izler ve bu verileri GSM hattı aracılığıyla anlık olarak DSİ Genel Müdürlüğü'ne iletir. Sensörler, bakım gerektirmeyen, tek parça (yekpare) tasarımlarıyla uzun vadeli stabilite sunmaktadır. Bu sensörlerin yerleştirildiği kuyular, güneş enerjisi sistemiyle beslenerek çevre dostu bir çözüm elde edilmiştir. Güneş enerjisi, cihazların bağımsız çalışmasını sağlayarak, enerji tüketiminde sürdürülebilirliği artırmıştır. Ayrıca, portatif yapı sayesinde, gerekirse tüm ekipmanlar başka bir kuyuya taşınabilmektedir.

2. Aşama Veri Toplama, Yönetim ve Entegre Sistemler

Yeraltı suyu verilerinin düzenli, doğru ve sürekli bir şekilde toplanabilmesi için Yerli Üretim Endüstriyel Veri Yönetim Cihazları kullanılmıştır. Bu cihazlar, seviye, sıcaklık ve elektriksel iletkenlik (EC) parametrelerini ölçerken, verileri gerçek zamanlı olarak merkezi veri tabanına iletir. Sistem, SQL veri tabanı ile entegre çalışarak, tüm verilerin güvenli bir şekilde saklanmasını ve analiz edilmesini sağlar. Bu veri yönetim cihazları, düşük enerji tüketimi ile yüksek performans gösterir. Ayrıca, cihazlar güneş enerjisiyle çalışır ve veri toplama sıklığı, alarm eşikleri gibi parametreler uzaktan ayarlanabilir. Cihazlar ayrıca, 16 GB hafızaya sahip olup, verileri hem anlık hem de geriye dönük analizlere imkan tanıyan şekilde depolar. Mobil erişim ve uzaktan yönetim imkanları, saha personelinin ve diğer paydaşların verileri kolayca takip etmesini sağlar.

3. Aşama Veri Analizi, Raporlama ve Alarm Sistemleri

Toplanan veriler, hem görsel hem de sayısal olarak işlenir ve sistem, anlık veri takibi ve karşılaştırmalı grafikler oluşturur. Bu raporlar, su seviyesi, sıcaklık ve iletkenlik (EC) gibi üç temel parametreye göre ayrıntılı şekilde analiz edilebilir. Raporlar, çeşitli formatlarda alınabilir ve kullanıcıya sunulabilir.Sistemdeki her bir ölçüm noktası için alarm eşikleri belirlenebilir. Örneğin, su seviyesi kritik bir seviyeye ulaştığında veya tuzluluk (EC) değeri yükseldiğinde, sistem anında uyarı gönderir. Bu alarm, e-posta, SMS gibi farklı kanallar üzerinden ilgili yetkililere iletilir. Bu sayede, acil durumlarda hızlı ve etkili müdahale mümkün hale gelir. Ayrıca, veri analizi sonucunda elde edilen bilgiler ışığında, yıllık, aylık veya günlük raporlar oluşturulabilir.

4. Aşama Sürdürülebilir Su Yönetimi ve Geleceğe Yönelik Stratejiler

Yönelik Stratejiler Elde edilen veriler, su seviyesindeki değişimlerin, su çekimlerinin ve diğer kritik parametrelerin zaman içindeki ilişkisini belirlemek için kullanılır. Bu sayede, Konya Kapalı Havzası’ndaki yeraltı suyu potansiyelinin sürdürülebilir şekilde kullanılması sağlanır. Bu veriler, DSİ ve KOP Bölge Kalkınma İdaresi tarafından, gelecek yıllar için yol haritası oluşturulmasına temel olur. Projenin ilerleyen aşamalarında, yeraltı suyu verileri, bölgedeki tarımsal faaliyetlerin yönetimi ve su tasarrufu stratejileri ile de entegre edilerek, su kaynaklarının verimli kullanımı desteklenecektir. Ayrıca, sistemin sağladığı verilerle yeraltı suyu haritası güncellenebilir ve bu sayede su kaynaklarının yönetimi daha etkin hale getirilebilir.